یکی از اجزای اصلی غذاها (حتی گیاهان) چربی است. چربیها ترکیبات آلی هستند که در آب حل نمی شوند. چربیهای اصلی بدن تری گلیسرید، کلسترول و فسفولیپیدها هستند. هرچند افزایش بیش از حد تری گلیسرید خون موجب چاقی و افزایش بیش از حد کلسترول موجب تصلب شرائین (تنگ و سفت شدن عروق خونی) می شود ولی باید به این نکته توجه داشت که هر دو نوع این چربیها برای سوخت و ساز طبیعی بدن لازم هستند. زیرا تری گلیسرید بعد از گلوکز (قند اصلی بدن) به عنوان مهمترین منبع انرژی مورد استفاده قرار می گیرد (به عنوان یک منبع انرژی ذخیره) و کلسترول پیش ماده ی تولید بسیاری از مواد مهم بدن (خصوصا بسیاری از هورمونها و ویتامین د) می باشد. پس، منظور از رژیم غذایی خوب، قطع مصرف موادی که حاوی این دو چربی مهم هستند، نیست بلکه باید به تناسب و میزان کافی مصرف شوند. در واقع چه افراط و چه تفریط در مصرف چربیها برای بدن مضر است.
خوردن سبزیجات و غذاهای کم چرب، خطر سکته قلبی و تصلب شرائین را کاهش می دهد.
منظور از چربی خوب و چربی بد چیست؟
همانطور که ذکر شد چربیها در آب حل نمی شوند. لذا برای انتقال در خون، به پروتئین هایی متصل می شوند که در آب قابل حل هستند. به ترکیب چربیها با پروتئین ها (که عمدتا آلبومین و گلوبولین ها هستند)، لیپوپروتئین (Lipoprotein) گفته می شود. لیپوپروتئین ها انواع مختلفی دارند که مقدار و نوع چربی و پروتئین و در نتیجه وزن مخصوص شان با هم فرق می کنند و براساس وزن مخصوص شان به چهار نوع اصلی VLDL، IDL ،LDL و HDL تقسیم می شوند. از این میان LDL و HDL از همه مهمتر هستند.
LDL (Low-Density Lipoprotein به اختصار LDL) که به چربی بد معروف است مسئول انتقال چربیها به بافتها است و افزایش بیش از حد آن باعث رسوب چربیها در بافتها (خصوصا جدار عروق) می شود.
HDL (high-density lipoprotein به اختصار HDL) که به چربی خوب معروف است، کلسترول آزاد بافتها را گرفته و به کبد منتقل می کند. اگرچه مقدار مطلق این چربیها در وضعیت سلامت شخص اثر گذارند ولی نسبت آن دو بیش از مقدار مطلق هر یک از آنها در ارزیابی سلامت فرد ارزشمند است (به مطالب بعدی مراجعه کنید).
نکته: هرچه مقدار LDL بیشتر و یا HDL کمتر باشد، خطر بروز حوادث عروقی (از جمله سکته قلبی و مغزی) بیشتر خواهد بود.
شرایط و آمادگی لازم برای آزمایش: در این آزمایش حدود 5 میلی لیتر از خون وریدی گرفته می شود.
- اگر هدف فقط اندازه گیری کلسترول باشد نیازی به ناشتا بودن نیست ولی اگر سایر چربیها نیز اندازه گیری شود باید 12 تا 14 ساعت ناشتا بود.
- در طول مدت 2 هفته مانده به آزمایش از مصرف غذاهای پرچرب خودداری کنید.
- حداقل برای 24 ساعت از مصرف الکل و استعمال دخانیات خودداری کنید.
- تغییرات شدید وزن در 2 هفته اخیر بر روی آزمایش اثر می گذارد.
- در صورت استفاده از دارو پزشک معالج و مسئول آزمایشگاه را مطلع سازید.
تفسیر نتیجه آزمایش: با توجه به مطالب فوق الذکر برای بررسی وضعیت چربیهای بدن امروزه کلسترول، تری گلیسرید، LDL، HDL و نسبت آن دو همگی اندازه گیری می شوند. به طور کلی توصیه می شود تمامی افراد جامعه بعد از 20 سالگی حداقل یکبار آزمایشات فوق را بدهند و اگر همگی طبیعی بودند هر 3 تا 5 سال آنها را تکرار کنند:
- کلسترول (Cholestrol): مقدار طبیعی کلسترول خون کمتر از 200 mg/dl می باشد و اگر بیش از 240 mg/dl باشد، غیرطبیعی بوده و باید درمان شود.
- تری گلیسرید (Triglyceride): مقدار طبیعی تری گلیسرید بر حسب سن و جنس کمی متفاوت است اما در کل، مقدار 40-160 mg/dl در آقایان و 35-135 mg/dl در خانمها طبیعی و مطلوب می باشد.
- چربی بد (LDL): مقدار کمتر از 130 mg/dl مطلوب و بیش از 160 mg/dl غیرطبیعی تلقی می شود.
- چربی خوب (HDL): مفدار طبیعی آن در مردان 30-75 mg/dl و در زنان 35-90 mg/dl می باشد.
- نسبت چربی بد به خوب (LDL/HDL): این نسبت در حالت طبیعی 2 می باشد و اگر بیش از 6 باشد خطر حوادث عروقی (از جمله سکته قلبی) بسیار بالا خواهد بود.
نویسنده : دکتر علیرضا خدامی
کلمات کلیدی : چربی خون ، آزمایش خون ، آزمایشات کبدی ، تشخیص آزمایشگاهی، کم خونی ، آنمی ،فقرآهن ، چربی ، آزمایش ، نتیجه آزمایش