ناقل هپاتیت وواکسیناسیون علیه آن - بهترین آزمایشگاه کرج

ناقل هپاتیت و واکسیناسیون علیه آن

همانگونه که ذکر شد هپاتیت یعنی التهاب کبد که در بین عوام به یرقان مشهور است. به دنبال ابتلا به هپاتیت «بی» ممکن است ویروس در بدن باقی بماند. این ویروس می تواند برای سالها به صورت نهفته در بدن باقی مانده و فرد در واقع به عنوان «ناقل هپاتیت» شناخته شود. ناقل یماری هپاتیت به کسانی گفته می شود که ویروس هپاتیت «بی» در خونشان بیش از 6 ماه وجود داشته باشد، حال عمومی خوبی داشته و در بررسی آزمایشگاهی اختلال در کار کبد آنان مشاهده نشود. در چنین شرایطی ویروس به صورت مسالمت آمیز در داخل بدن وجود دارد ولی به کبد آسیبی نمی رساند.

عفونت ناشی از ویروس هپاتیت «بی» یکی ا بیماری هابزرگ نسل بشر است ه به ور گسترده ای در همه جای دنیا منتشر شده است. حدود 90 درصد از ناقلین هپاتیت در جهان سوم و بیش از 75 درصد آنها در آسیا زندگی می کنند. محققین جهان را از نظر درصد انسانهای آلوده به هپاتیت (ناقل هپاتیت) به سه دسته تقسیم کرده اند:

1. مناطقی با آلودگی کم که میزان ناقلین هپاتیت آن کمتر از دو درصد است و شامل آمریکای شمالی، اروپای غربی، استرالیا و… می باشد.

2. مناطقی با آلودگی متوسط که میزان ناقلین آن بین 2 تا 5 درصد است و شامل اروپای جنوبی، اروپای شرقی و خاورمیانه است. در ایران تعداد ناقلین، 3 درصد جمعیت گزارش شده است.

3. مناطقی با آلودگی زیاد که میزان ناقلین آن 5 تا 20 درصد است و شامل آفریقا، آسیای شرقی، آسیای جنوبی و قسمت هایی از خاورمیانه می شود.

گاهی افراد بزرگسال دچار هپاتیت حاد «بی» می شوند. در این شرایط آیا امکان درمان بیماری وجود دارد؟

آری، خوشبختانه هپاتیت حاد «بی» در 90 تا 95 درصد موارد به طور خودبخودی بهبود یافته و ویروس هپاتیت «بی» نیز به صورت کامل از بدن دفع می شود. در 5 تا 10 درصد موارد ویروس در بدن باقی مانده و حالت ناقل هپاتیت پیش می آید. تابحال عواملی که باعث می شود تا مبتلایان به هپاتیت حاد به یک ناقل تبدیل شوند به درستی شناخته نشده است ولی به نظر می رسد که ضعف دستگاه ایمنی و نوع ویروس در این رابطه دخالت داشته باشد. وجود یک استعداد فامیلی در ایجاد حالت ناقل هپاتیت «بی» وجود دارد ولی به نوع گروه خونی ارتباطی ندارد.

بین 90 تا 95 درصد موارد هپاتیت حاد «بی» به طور خودبخودی بهبودی کامل می یابند.

بیماری هپاتیت «بی» جدی، اما قابل پیشگیری و درمان است.

علایم و نشانه ها در ناقلین

در اغلب موارد عفونت از مادران آلوده به نوزادان منتقل می شود و تا سالها علامتی دیده نمی شود. در برخی موارد نیز به دنبال هپاتیت حاد ویروسی، فرد ناقل بیماری می شود. در این افراد به دنبال علایم هپاتیت از جمله بی اشتهایی، ضعف، بی حالی، پررنگی ادرار و زردی، نظام ایمنی بدن نمی تواند HBsAg را منفی نماید و بعد از شش ماه با وجود بهبودی ظاهری، فرد آلوده باقی می ماند.

گاهی برخی از ناقلین هپاتیت از ترش کردن، سوزش سردل و احساس سنگینی در سمت راست شکم و بی اشتهایی شاکی هستند. این علایم ارتباطی به بیماری هپاتیت ندارد.

همانطور که قبلا گفته شد عامل این بیماری در خون و همه ترشحات بدن (مانند بزاق، عرق و…) افراد ناقل وجود دارد و تماس با خون این افراد می تواند فرد سالم را نیز مبتلا نماید. البته این ویروس تابحال در مدفوع یافت نشده است، بهترین راه پیشگیری از ابتلا به این بیماری، شناخت راههای انتقال آن است. تنها مخزن این ویروس انسان است و انتقال آن از افراد آلوده به سالم می باشد.

من کارمند یکی از اداره های دولتی هستم، یکی از همکارانم HBsAg مثبت است. آیا امکان انتقال هپاتیت از او به ما وجود دارد؟

خیر. خوشبختانه تماسهای عادی روزانه نظیر دست دادن، در یک اتاق کار کردن، معاشرت با دوستان و همکلاسی های مدرسه خطر انتقال بیماری را به دنبال ندارد و جای نگرانی نیست. فقط رعایت نکات بهداشتی کافی است.

معاشرت معمول با ناقلین هپاتیت «بی» بلامانع است.

راههای عمده انتقال هپاتیت «بی» چیست؟

همانطور که ذکر شد راههای انتقال این بیماری متعدد است. عمده ترین راه در مملکت ما، انتقال از مادران آلوده به ویروس هپاتیت به نوزادان است. راههای دیگر انتقال آن عبارتند از:

خالکوبی
حجامت غیر بهداشتی
تماس با خون افراد آلوده

در گذشته این بیماری بیشتر از راه تزریق خون منتقل می شد، اما امروزه خون های اهدایی از نظر این نوع ویروس آزمایش شده و تنها خون های سالم استفاده می شود.

همانطور که ذکر شد انتقال از مادران آلوده به نوزاد مهم ترین راه انتقال این بیماری در ایران است و البته در اغلب موارد نوزاد علامتی دال بر ابتلا به این بیماری را نشان نمی دهد. در سنین بالاتر، به دنبال اهدا، خون و یا بررسی های دوره ای و کنترلی این آلودگی کشف می شود. راههای دیگر انتقال هپاتیت «بی» در ایران اهمیت بسیار کمتری دارند.

هپاتیت از طریق حیوانات خانگی منتقل نمی شود.

عفونت دوران نوزادی

مناطقی که تعداد ناقلین زیاد است، احتمالا مهم ترین راه انتقال از طریق مادران آلوده به نوزادان است. البته عفونت از طریق بند ناف و در درون شکم به جنین منتقل نمی شود. بلکه به علت تماس نزدیک نوزاد با ترشحات خونی، انتقال صورت می گیرد. این نوع انتقال عفونت از مادران آلوده به نوزادان در جوامع غربی خیلی نادر بوده ولی در کشورهای آسیایی شایع است. در مطالعاتی که توسط دکتر علویان و همکاران در سال 1375 در اهداء کنندگان خون انجام شده، نشان داده که انتقال از مادر آلوده به نوزاد و یا انتقال در دوران کودکی مهم ترین راه انتقال این بیماری در ایران است.

یکی از دوستانم ناقل هپاتیت «بی» است، آیا می توانم جهت مهمانی و صرف غذا به خانه ی او برویم؟

هیچ معنی ندارد. حتی اگر فرد آشپز غذای شما باشد، می توانید با اطمینان خاطر با او رفت و آمد داشته باشید و از آن غذا با کمال اطمینان میل کنید. حتی اجباری در تزریق واکسن هپاتیت «بی» برای شما که جهت مهمانی به آن خانه رفت و آمد می کنید، نیست.

خانمی 35 ساله و ناقل هپاتیت «بی» هستم و متاسفانه یکی از پسرانم که 9 ساله و دبستانی است نیز ناقل هپاتیت «بی» می باشد، آیا این موضوع را باید به اطلاع مسئولین مدرسه برسانم تا مراقبت های لازم جهت جلوگیری از سرایت به سایر دانش آموزان همکلاسی صورت گیرد؟

خیر. تاکنون هیچ مدرکی دال بر سرایت ویروس هپاتیت «بی» در معاشرت های معمول مدرسه به سایر دانش آموزان به دست نیامده است. بنابراین دلیلی برای اطلاع دادن وجود ندارد از سوی دیگر به دلیل عدم وجود فرهنگ صحیح در برخورد با این بیماری ممکن است واکنشهای ناخوشایندی از طرف مسئولین مدرسه و دیگران ایجاد شود که تاثیر منفی در روحیه فرزندتان خواهد داشت.

حدود دو ماه قبل میزبان یکی از دوستانم بودم که چند روز بعد از دیدار ایشان متوجه شدم که وی به بیماری هپاتیت «بی» مبتلا است. به توصیه پزشکان با انجام آزمایش مشخص شد که اینجانب این بیماری را گرفته و بهبود یافته ام یعنی آنتی بادی ضد هپاتیت «بی» (HBc Ab) در من مثبت است. حال آیا من این بیماری را رد کرده ام؟ چه توصیه ای جهت برخورد با همسر و فرزندانم دارید و چرا من دچار هیچ گونه علامتی نیستم؟

ویروس هپاتیت «بی» با معاشرت معمولی منتقل نمی شود. در ایران حدود 3/1 افراد دارای آنتی بادی ضد هپاتیت «بی» می باشند و در واقع ویروس به بدنشان وارد شده و توسط سیستم ایمنی دفع شده است و می توان گفت که شما جزو این دسته از افراد هستید و احتمالا از مهمتان خود مبتلا نشده اید. توصیه خاصی برای شما وجود ندارد ارتباط با سایر افراد خانواده مشکلی ندارد.

از آنجایی که ویروس در ترشحات دهانی و بزاقی وجود دارد لذا باید در هنگام سرفه یا عطسه، دهان را با دستمال پوشاند. رعایت اصول بهداشتی مانع از انتقال بیماری هپاتیت به افراد سالم می شود.

آیا امکان انتقال بیماری هپاتیت در مهدکودکها وجود دارد؟

انتقال ویروس هپاتیت در مراکز نگهداری کودکان عقب مانده ثابت شده است. در مهد کودک ها ممکن است که بچه ها از وسایل همدیگر استفاده نمایند و یا همدیگر را در هنگام بازی زخمی نموده و یا گاز بگیرند که این امور با انتقال ویروس همراه است ولی این راهها چندان اهمیتی ندارد.

ارتباط بین کودکان در مهدکودکها بسیار نزدیک است.

ناقلین هپاتیت باید به موارد زیر توجه نمایند:

برای بررسی وضعیت کار کبد خود جهت معاینات و انجام آزمایشات خونی هر شش ماه یک بار به پزشک مراجعه نمایید.
کلیه اعضای خانواده (همسر، فرزندان و کسانی که در یک مکان با این افراد زندگی می کنند) باید برعلیه هپاتیت «بی» واکسینه شوند.
در صورت مراجعه به دندانپزشک، آزمایشگاه، پزشک و اصولا هر جای دیگری که خطر انتقال ویروس به دیگران وجود دارد، حتما آنان را از وجود ویروس هپاتیت در بدن خود آگاه نمایید.
مشروبات الکلی سبب تشدید بیماری می شود. جدا از مصرف آنها پرهیز نمایید.
از اهدای خون خودداری کنید.
افراد چاق باید تلاش نمایند تا اضافه وزن خود را کم کنند.
از وسایل و لوازم شخصی مثل: مسواک، ریش تراش، حوله و… هرگز به صورت مشترک استفاده نکنید.

مصرف مشروبات الکلی در ناقلین هپاتیت ممنوع می باشد.

در هنگام مراجعه به دندانپزشک، حتما او را از وجود ویروس

هپاتیت در بدن خود آگاه نمائید.

مسواک خود را از سایر اعضای خانواده جدا نمایید و از آلوده کردن

محیط بپرهیزید.

توصیه مهم سازمان انتقال خون ایران

ناقلین هپاتیت «بی» باید از اهداء خون خودداری نمایند.

درمان ناقلین

تا به امروز درمانی جهت ناقلین هپاتیت «بی» ارایه نشده است و از آنجایی که عملکرد کبد آنان خوب است، نیازی به درمان نیز ندارند. درمان با برخی داروها فقط در مبتلایان به هپاتیت مزمن (کبد مشکل دار)، صورت می گیرد.

خطر انتقال عفونت در زندگی زناشویی سالم، بسیار ضعیف است.

چند تذکر:

ناقلین هپاتیت «بی» نیز می توانند زدواج کنند ولی همسر آنان باید برعلیه این بیماری واکسینه شده و از تاثیر مثبت واکسن نیز باید مطمئن شد. خوشبختانه خطر انتقال عفونت در زندگی زناشویی سالم، بسیار ضعیف است.
ضروری است که تمام خانم های باردار از نظر هپاتیت «بی» بررسی شوند تا در صورت کشف عفونت از انتقال بیماری به نوزاد پیشگیری شود.
بهتر است که خانم های ناقل هپاتیت اگر به تعداد کافی فرزند دارند، از حاملگی مجدد خودداری نمایند.
ناقلین هپاتیت می توانند مثل بقیه مردم زندگی کرده، ورزش کنند و هیچ گونه محدودیتی در رژیم آنها وجود ندارد.

سرانجام ناقلین هپاتیت «بی»

در اکثر موارد شاهدی دال بر تخریب و التهاب سلول های کبدی دیده نمی شود و در واقع یک سازش و همزیستی بین ویروس و سیستم دفاعی بدن به وجود آمده است و این سازگاری تا سالیان دراز ممکن است باقی بماند و بیمار مشکل کبدی پیدا نکند. گاهی ویروس همچنان در حالت نهفته تا آخر عمر باقی می ماند. از هر 100 نفری که به این حالت مبتلا هستند سالیانه یک نفر (در ایران) ویروس را از بدن خود پاک کرده و آزمایش HBsAg وی منفی می شود. ولی ممکن است 2 تا 3 نفر از این افراد در عرض چند سال دچار عود بیماری شده و به اصطلاح فعالیت ویروس در بدن آنها مجددا از سر گرفته شود. به همین دلیل است که به حاملین هپاتیت «بی» توصیه می شود تا جهت معاینه، انجام آزمایش های کبدی و بررسی وضعشان هر 6 ماه یک مرتبه به پزشک معالج مراجعه نمایند.

آیا امکان منفی شدن هپاتیت «بی» (HBsAg) در ناقلین وجود دارد؟

آری، اما این احتمال کم است. طبق بررسی های انجام شده در مدت 10 سال از هر 100 نفر تنها 5 نفر منفی می شوند.

بهتر است ناقلین هپاتیت به صورت دوره ای (هر 3 تا 6 ماه) از نظر عملکرد کبد بررسی شوند تا در صورت تبدیل شدن بیماری آنها به فرم مزمن، تشخیص و درمان سریعتر صورت گیرد و از تخریب بیشتر کبد جلوگیری شود.

هپاتیت مزمن و سیروز در ناقلین هپاتیت

همانگونه که ذکر شد به دنبال ابتلا به هپاتیت «بی» ممکن است برای سالها ویروس به صورت نهفته در بدن باقی بماند. در تعدادی از این افراد ممکن است ویروس فعال شده و سبب التهاب کبد گردد. در این جریان آنزیم های کبدی (ALT,AST) در خون افزایش یافته، علایم و شواهد بالینی و آزمایشگاهی دال بر وجود التهاب در کبد ظهور می یابند. طبق مطالعات انجام شده در ایران از میان دو میلیون ناقل هپاتیت «بی» حدود 10 درصد یعنی 200 هزار نفر دچار مشکل کبدی شده و ویروس هپاتیت «بی» در کبد آنها تکثیر پیدا می کند و موجب التهاب می شود. این افراد نیاز به تشخیص شدت التهاب در کبد و فعالیت ویروس در خون و احیانا درمان دارند.

سیروز یا تنبلی کبد یک بیماری پیشرونده ی کبدی است که التهاب و تشکیل بافت جوشگاهی در کبد مشخص می شود. عده ی کمی از ناقلین هپاتیت «بی» به این رله از بیماری مبتلا می شوند جهت تشخیص این شرایط به ناقلین توصیه می شود ضمن مراجعه دوره ای و انجام آزمایشات لازم به پزشک این امکان را بدهند تا به نقش تخریبی ویروس در کبد پی برده و اقدامات پیشگیرانه ای جهت جلوگیری از بروز عارضه سیروز به عمل آورد.

امکان تبدیل ناقل هپاتیت «بی» به هپاتیت مزمن در طی سالها وجود دارد و به همین دلیل پیگیری صحیح ناقلین هپاتیت «بی» ضروری است.

واکسیناسیون بر علیه هپاتیت

ابتلاء به بیماری هپاتیت «بی» عواقب وخیمی را بدنبال دارد. باتوجه به درمان مشکل و پرهزینه آن، مهم ترین راه مقابله با این بیماری پیشگیری از آن است. سه راه عمده انتقال هپاتیت «بی» تماس با خون و محصولات خونی آلوده، انتقال مادر به جنین و تماس جنینی است. جهت پیشگیری نیز سه راه عمده وجود دارد که عبارتند از:

رعایت اصول بهداشتی- واکسیناسیون – تزریق ایمونوگلوبولین ضد هپاتیت «بی» بهترین راه مقابله با ابتلاء به بیماری هپاتیت «بی» تزریق واکسن آن است. خوشبختانه در حال حاضر در سراسر کشور تلقیح واکسن هپاتیت به کلیه نوزندان جزو وظایف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است. ابتدا در سال 1369 در دو استان سمنان و زنجان و سپس از اوایل مهر ماه 1371 در استانهای مرکزی و مازندران مصون سازی کودکان علیه بیماری هپاتیت در نوزادان تجربه و سپس به کل کشور تعمیم پیدا کرد.

واکسن هپاتیت «بی»

واکسن هپاتیت «بی» از ذرات سطح خارجی ویروس یا همان HBsAg ناقلین هپاتیت گرفته می شود. اولین بار آقای کروگمن (Krugman) در سال 1971 سرم فرم آلوده به بیماری هپاتیت «بی» را جوشانده نقش محافظتی آن در پیشگیری از ابتلاء به بیماری هپاتیت «بی» را ثابت کرد. پس از تحقیقات متعدد و با استفاده از محیط کشت مخمر و با استفاده از علم ژنتیک توانستند، واکسن مصنوعی (Recombinant) را در سال 1980 بسازند. در بررسی های انجام شده نتایج عالی و سازگاری واکسن هپاتیت «بی» با بدن انسان به اثبات رسیده است. تفاوت چندانی از نظر تاثیر بین واکسن بدست آمده از سرم ناقلین هپاتیت و واکسن مصنوعی به روش ژنتیکی وجود ندارد.

آیا استفاده از واکسن بدست آمده از خون ناقلین سالم خطر انتقال هپاتیت را به دنبال دارد؟

خیر. واکسن از آنتی ژن سطحی ویروس تهیه شده و حاوی محصولات خونی و یا ویروس زنده یا مرده نیست و کاملا بی خطر است. تابحال مواردی که دلالت بر انتقال بیماری هپاتیت به دنبال استفاده از واکسن هپاتیت داشته باشد، گزارش نشده است.

دقت کنید!

به شایعاتی که در مورد انواع واکسن های هپاتیت در جامعه رواج دارد و این که ساخت کدام کشور و یا مصرف آنها با خطراتی همراه هست و… توجه نکنید واکسن های موجود در کشور که در مراکز بهداشتی – درمانی تزریق می شود، کاملا بی خطر و موثر هستند.

دستورالعمل شیوه استفاده از واکسن هپاتیت «بی»

تزریق واکسن هپاتیت «بی» معمولا در سه نوبت وبه فواصل یک ماه و 6 ماه پس از اولین تزریق می باشد. مقدار تزریق شده در هر نوبت 10 میکروگرم (یک میلی لیتر) در بزرگسالان و 5 میکروگرم (نیم میلی لیتر) در نوزادان و اطفال است. تزریق واکسن باید عضلانی و حتما در عضله بازو صورت گیرد. در چند مطالعه تزریق درون جلدی موثر گزارش شده است.

محل مناسب تزریق واکسن هپاتیت «بی»

توجه

واکسن هپاتیت «بی» نباید در عضله باسن تزریق شود. این کار سبب کاهش تاثیر آن می شود.

تاثیر واکسن

استفاده از واکسن هپاتیت «بی» در سه نوبت تا 95 درصد موارد به ایجاد آنتی بادی ضد هپاتیت «بی» (HBsAb) و در واقع ایمن شدن فرد منجر می شود. ایمنی طولانی مدت در مقابل ابتلاء به این بیماری بستگی به میزان پاسخ آنتی بادی دارد که به دنبال تزریق واکسن ایجاد شده است. توصیه می شود تا آنتی بادی ضد هپاتیت «بی» (HBsAb) یک تا سه ماه پس از کامل شدن نوبت های تزریق واکسن اندازه گیری شود. اگر پاسخ آنتی بادی بیش از 100 واحد بین المللی باشد. بهترین پاسخ تلقی و تا سالها باقی می ماند. نتایج مطالعات متعدد و از جمله مطالعه سال 1999 در هنگ کنگ نشان داد که حداقل تا 12 سال پس از تزریق واکسن هپاتیت «بی» و ایجاد آنتی بادی ضد HBs نیازی به دوز یادآور نیست و حتی در صورت کاهش میزان (عیار) آنتی بادی در خون به دنبال تماس با ویروس هپاتیت «بی» این عیار سریعا افزایش یافته و فرد را محافظت می نماید.

نیاز به دوز یادآور واکسن نیست مگر با صلاحدید پزشک

آیا امکان دارد پس از سه نوبت تزریق واکسن فرد ایمن نشود؟

آری. در برخی افراد به دلایل نژادی، توارثی و در افراد مسن و کسانی که نقص سیستم ایمنی دارند، پاسخ بدن از نظر تشکیل آنتی بادی ضد HBs به دنبال تزریق واکسن مناسب نیست و به همین دلیل یک تا سه ماه پس از تکمیل نوبت های تزریق واکسن اندازه گیری آنتی بادی ضد ویروس هپاتیت «بی» (HBsAb) ضرورت دارد.

انجام همودیالیز در بیماران کلیوی، سن بالای 40 سال، چاقی و استعمال دخانیات تاثیر واکسن هپاتیت «بی» را کاهش می دهد.

برای تاثیر بهتر واکسن هپاتیت «بی»، استعمال دخانیات را ترک کنید.
چنانچه تاریخ مصرف واکسن گذشته باشد و یا در حین نگهداری منجر به تزریق آن تاثیر مطلوب را ندارد.

در کسانی که به دنبال تزریق واکسن هپاتیت «بی»، آنتی بادی ضد ویروس هپاتیت «بی» (HBsAb) تشکیل نشود، از مقادیر بیشتری از واکسن استفاده می شود.

تاثیر واکسن در جنس مونث بیش از جنس مذکر است.

تولید واکسن جدید هپاتیت «بی»

از زمان کشف واکسن موثر و بی خطر هپاتیت «بی» در 1981 که منجر به مقابله موثر با این بیماری گردید، تحقیقات وسیعی در جهت تهیه انواع واکسن ها شده است. اخیرا نوعی واکسن هپاتیت «بی» تهیه شده که به 105 نفر سرباز جوان تزریق شده و تاثیر آن صد درصد گزارش شده است. مصرف این واکسن در دو نوبت کفایت می کند و عوارض جانبی چندانی نیز نداشته است.

تلقیح واکسن هپاتیت «بی» در واقع سرمایه گذاری بر روی سلامتی فرزندتاناست ین واسن کودکان ا در برابر این بیماری که ممکن است در مقطعی از زندگی به آن مبتلا شوند، حفاظت می کند.

به چه کسانی باید واکسن زد

در افراد زیر تلقیح واکسن ضرورت دارد:

1.تمام نوزادان متولد شده

2.کودکان کوچکتر از 9 سال

کمیته پیشنهاد دهنده واکسن در آمریکا (ACIP) پیشنهاد کرده که در افراد جوانتر از 18 سال، واکسن هپاتیت «بی»تلقیح می شود.

3.کارکنان بهداشتی- درمانی (بیمارستانها و …) که ممکن است باخون و فرآورده های آن و یا با سوزن و یا سایر وسایل آلوده به ویروس هپاتیت «بی» د تاس باشند. این گره شامل: پزشکان، جراحان، پرستاران، دندانپزشکان، کمک دندانپزشکان، دندانسازان و دانشجویان گروه های مختلف پزشکی، کارکنان بخش های دیالیز، کارکنان آزمایشگاهها، بانک خون، سازمان انتقال خون، کسانی که در خانه از افراد عقب افتاده مراقبت می کنند

به گروههای فوق (افراد پرخطر) گفته می شود. تزریق سه نوبت واکسن هپاتیت «بی» و بررسی آنتی بادی ضد ویروس هپاتیت «بی» یک تا سه ماه پس از آن ضروری است.

4. همسر، فرزندان، والدین و کلیه کسانی که با فرد ناقل هپاتیت «بی» زندگی می کنند. در حال حاضر واکسیناسیون گروههای نامبرده فوق جزو برنامه کشوری بوده و تلقیح واکسن به نوزادان می تواند تا 90 درصد موارد مانع از انتشار ویروس هپاتیت «بی» در جامعه شود. زیرا که مهمترین راه انتقال بیماری، از مادران آلوده به نوزادان است. با توجه به این که طبق مطالعات انجام شده در ایران حدود یک سوم جمعیت کشوری در طول زندگی خود با ویروس هپاتیت «بی» روبرو می شوند و با توجه به شیوع دو میلیونی آن در کشور، در صورت فراهم شدن امکانات کافی، واکسیناسیون هپاتیت «بی» برای همه توصیه می شود. به هر حال گروههای در معرض خطر در اولویت تلقیح واکسن قرار دارند. در صورت تعمیم آن ابتدا باید به سراغ دانش آموزان و دانشجویان رفت.

5. بیمارانی که در معرض تزریق خون مکرر هستند نظیر بیماران مبتلا به هموفیلی، همودیالیز و یا معتادان تزریقی

6. بیماران مبتلا به هپاتیت C اگر به هپاتیت B مبتلا نشده اند بهتر است واکسینه شوند.

توصیه می شود:

واکسن هپاتیت «بی» و ایمونوگلوبولین اختصاصی ضد هپاتیت «بی» (آمپول HBIG) به موقع و در اسرع وقت به نوزادان مادران (HbsAb) مثبت تزریق شود.
تلقیح دوز یادآور در بیماران همودیالیزی یا آنان که نقص سیستم ایمنی دارند در صورت عدم پاسخ مناسب بدن ضروری است.

عوارض واکسیناسیون

تا به حال حدود 20 میلیون آمریکایی و 500 میلیون انسان در سراسر دنیا واکسن هپاتیت تلقیح شده است. این آمار بیانگر آن است که با تلقیح واکسن عوارض جدی بروز نمی کند. عوارض این واکسن بسیار جزئی است و عمدتا شامل سوزش و قرمزی در ناحیه تزریق در برخی از بیماران خلاصه می شود. بروز تب خفیف، لرز، سردرد، سرگیجه، خستگی، بی اشتهایی، تهوع و کوفتگی عضلانی نادر است. وقتی صحبت از عوارض واکسن هپاتیت «بی» به میان می آید باید بدانید که عوارض آن بسیار ناچیز است و در مقابل مرگ و میر هزاران نفر مبتلا به بیماری پیشرفته کبدی که هر سال رخ می دهد، بسیار ناچیز است.

آیا ارتباطی بین واکسن هپاتیت «بی» و بیماری ام – اس وجود دارد؟

هنوز دلایل علمی دال بر نقش واکسن هپاتیت «بی» در بروز بیماری ام – اس وجود ندارد. بیماری ام – اس یک بیماری عصبی پیشرونده بوده که علت آن به درستی مشخص نیست ولی به نظر می رسد که عوامل ژنتیکی در بروز آن دخالت دارند. در مورد ارتباط بین تزریق واکسن هپاتیت «بی» و تشدید بیماری، از کشور فرانسه گزارشاتی ارائه شده ولی به نظر می رسد که این همراهی اتفاقی باشد.

استفاده از واکسن هپاتیت «بی» خطر انتقال ایدز و… را به دنبال ندارد. این واکسن کاملا بی خطر است.

آیا تزریق واکسن هپاتیت «بی» به ناقلین هپاتیت «بی» فایده ای دارد؟

خیر. تزریق واکسن هپاتیت «بی» به ناقلین هپاتیت «بی» فاده و یا ضرری ندارد. دانشمندان اخیرا با استفاده از علم ژنتیک و استخراج قسمتهایی از ویروس هپاتیت «بی» تلاش می کنند تا نوعی واکسن بدست آورند که با تزریق ان به ناقلین بیماری هپاتیت «بی» و تحریک دستگاه ایمنی آنان، با ویروس هپاتیت «بی»مقابله کنند. به هر حال استفاده از واکسن موجود در بازار برای ناقلین این بیماری توصیه نمی شود، مگر به صورت تحقیقاتی.

آیا قبل از تزریق واکسن هپاتیت «بی» به افراد خانواده ناقلین هپاتیت «بی» و … انجام آزمایش هپاتیت (HBsAg) ضروری است؟

آری. متاسفانه برخی از افراد بدون انجام آزمایش، واکسن تلقیح کرده و بعد از مدتی به دنبال آزمایش خون متوجه ابتلای خود به هپاتیت «بی» می شوند و به غلط آن را به واکسن نسبت می دهند.

اگر تزریق نوبت دوم و سوم واکسن در زمان مناسب انجام نشود، چه باید کرد؟

اگر تاخیر کمتر از یکسال باشد تزریق نوبت های تاخیری کفایت می کند و نیازی به شروع مجدد واکسیناسیون نیست ولی اگر بیشتر از یک سال باشد، باید از ابتدا برنامه تزریق واکسن را شروع کرد. یک ماه تا سه ماه پس از اتمام دوره های تزریق واکسن، آنتی بادی ضد ویروس هپاتیت «بی» (HBsAg) بررسی شود تا در مورد ایجاد ایمنی، اطمینان حاصل شود.

آیا می توان به یک زن باردار که همسرش ناقل هپاتیت «بی» است، در دوران بارداری واکسن هپاتیت «بی» تزریق کرد؟

آری. تزریق واکسن هپاتیت «بی» در دوران بارداری بلامانع است و هیچ اثر سویی بر مادر و جنین ندارد. نباید تزریق آن را به بعد از خاتمه دوران بارداری موکول کرد. ولی اگر زن بارداری سابقه ی هپاتیت «بی» در خانواده نداشته باشد و جهت اطمینان قصد واکسیناسیون دارد، آن را بعد از زایمان انجام دهد.

به دنبال انجام آزمایشات تشخیصی هپاتیت ئذ اعضای خانواده یک ناقل هپاتیت نتایج زیر به دست آمده است چه توصیه ای جهت این افراد وجود دارد؟

محمد 18 ساله: آنتی بادی ضد HBs مثبت، آنتی بادی ضد HBc مثبت.

علی 21 ساله: آنتی بادی ضد HBs منفی، آنتی بادی ضد HBc مثبت.

احمد 3 ساله: آنتی بادی ضد HBs مثبت، آنتی بادی ضد HBc مثبت.

تلقیح واکسن برای علی ضرورت دارد ولی محمد و علی نیازی به تلقیح ندارند. محمد به طور طبیعی و به دنبال ابتلا به هپاتیت، خود واکسینه شده است و احمد نیز به دلیل سن کم احتمالا واکسن هپاتیت «بی» را در دوران نوزادی دریافت کرده است.

با وجودی که واکسن هپاتیت «بی» را در دوران نوزادی به فرزندم تزریق کردم ولی در سن 4 سالگی به بیماری هپاتیت «آ» مبتلا شده است. چرا؟

استتفاده از واکسن هپاتیت «بی» نمی تواند مانع ابتلا به بیماری هپاتیت «آ» شود.

آیا تزریق واکسن هپاتیت «بی» به افرادی که به تخم مرغ حساسیت دارند ممنوع است؟

خیر. در تهیه واکسن هپاتیت «بی» از مخمر (و نه تخم مرغ) استفاده می شود.

در صورتی که به دنبال تزریق واکسن هپاتیت «بی»و در خون آنتی بادی HBs مثبت شود، آیا می توان مراقبتهای بهداشتی در برخورد با افراد ناقل هپاتیت «بی» را کنار گذاشت؟

خیر. گرچه واکسن هپاتیت «بی» بسیار موثر بوده ولی رعایت دستورات بهداشتی ضروری است.

هنگام تزریق آمپول ب – کمپلکس به مادرم که HBsAg مثبت است، سوزن آلوده وارد دستم شده است. چه توصیه ای دارید؟

امیدوارم که با توجه به اینکه مادرتان ناقل هپاتیت «بی» بوده، نسبت به ایمن کردن خود با واکسن هپاتیت «بی» در گذشته اقدام کرده باشید. به هر حال توصیه می شود تا هرچه سریعتر (و ترجیحا در 24 ساعت اول، ولی تا 7 روز فرصت باقی است) به پزشک مراجعه کرده و در صورت تجویز او از ایمونوگلوبولین اختصاصی ضد هپاتیت «بی» (آمپول HBIG) استفاده کنید و اگر واکسن نزده اید نیز سریعا نسبت به شروع برنامه واکسیناسیون هپاتیت «بی» اقدام کنید.

در صورت ورود قطره خون و یا مایع بدن فرد آلوده به درون چشم فرد سالم باید جهت پیشگیری ایمونوگلوبولین اختصاصی ضد هپاتیت «بی» (آمپول HBIG) تزریق شود.

اگر سابقه ابتلا به هپاتیت در دوران کودکی وجود داشته باشد، می توان در دوران بلوغ واکسن هپاتیت «بی» تزریق کرد؟

هیچ معنی ندارد. پس از انجام آزمایش هپاتیت «بی»و در صورت منفی بودن آن تلقیح واکسن بلامانع است.

آیا نیازی به تزریق واکسن یادآور (booster) پس از 5 سال از تلقیح کامل واکسن هپاتیت «بی» وجود دارد؟

خیر. در بررسی های مشاهده شده که در اکثر موارد اگر واکسیناسیون هپاتیت «بی» به طور کامل انجام شده و آنتی بادی ضد هپاتیت «بی» مثبت شده باشد تا 10 سال نیازی به واکسن یادآور نیست. در حال حاضر واکسن یادآور هپاتیت جزو برنامه کشوری واکسیناسیون نیست.

جوانی 20 ساله هستم که بدنبال تشخیص ابتلای مادرم و یکی از خواهرانم به هپاتیت «بی» به پزشک مراجعه کردم و بنا به توصیه ایشان واکسن هپاتیت «بی» را در سه نوبت با فواصل یکماه و 6 ماه از دفعه اول تزریق کردم و در آزمایش خون اینجانب آنتی بادی ضد هپاتیت «بی» (HBsAg) مثبت گزارش شده است. آیا باز احتمال اینجانب به هپاتیت «بی» با توجه به ارتباطات خانوادگی وجود دارد؟

خوشبختانه شما به واکسیناسیون خود اقدام کرده اید و واکسن نیز در مورد شما موثر بوده و آنتی بادی ضد هپاتیت «بی»، HBsAg مثبت گزارش شده است. در چنین شرایطی شما بیش از 95 درصد در مقابل این بیماری ایمن هستید. به هر حال رعایت نکات بهداشتی در منزل مفید است . البته نباید دچار وسواس شوید.

اخیرا در آلمان واکسن جدیدی شناخته شده که می تواند علیه هپاتیت نوع «آ» و «بی» به طور همزمان جلوگیری نماید. نتایج این واکسن در آزمایشهای اولیه عالی بوده و سازگاری آن با بدن به اثبات رسیده است. در صورت تایید نهایی مصرف این نوع واکسن، می توان از آن جهت کودکان (و نه بزرگسالان) استفاده کرد.

جهت از بین بردن ویروس در لباس و لوازم آلوده به خون فرد ناقل هپاتیت «بی» چه باید کرد؟

ساده ترین روش جوشاندن لباس و لوازم آلوده پس از پاک کردن خون از آن است. البته در صورت عدم امکان آن می توان از محلولهای سفید کننده 0/5 درصد استفاده کرد. در ابتدا این وسایل را به مدت نیم ساعت دراین محلول قرار داده و سپس با آب ساده و روش معمول بشویید. لباسهای رنگی را بهتر است در الکل 70 درصد قرار داده و سپس به روش معمول بشویید. برای تهیه محلول 0/5 درصد آب ژاول، باید 10 قسمت آب (مثلا 10 لیتر) را به یک قسمت سفید کننده (1 لیتر) مخلوط نمود.

محلولهای دیگر قابل استفاده جهت شستشوی وسایل و البسه آلوده به خون افراد ناقل هپاتیت عبارت است از:

محلول هیپوکلریت سدیم 5/0 درصد (که از رقیق کردن مایع سفیدکننده 5 درصد بدست می آید).
محلول گلوتارآلدئید 12 درصد با نام تجارتی سایتکس Citex (رقیق شده).

آیا هنگام مراجعه ناقلین هپاتیت «بی» به سلمانی باید تیغ و دستگاه آن را جداگانه همراه خود داشته باشند تا از ابتلای دیگران جلوگیری شود؟

خیر. تمام سلمانی ها هنگام انجام کار باید تیغ را تعویض نمایند.

نویسنده: دکتر علیرضا خدامی

کلمات کلیدی :آزمایش غربالگری ،سه ماهه اول ،سه ماهه دوم ،جنین،دوران بارداری ،نوزاد ،در بارداری چیست ،سه ماهه دوم بارداری ،تست های غربالگری ،،آزمایش ،سلولهای جنینی

دسترسی به سایر مقالات : آزمایش قند خون ، اوره ، اسید اوریک خون ، کراتینین ، چربی های خون ، تست های کبدی ،شمارش کامل گلبول های خونی ، شمارش پلاکت ، آزمایشات کم خونی فقر آهن ،تست های انعقادی