هپاتیت به معنای «التهاب و ورم کبدی» می باشد که به آن «یرقان» نیز می گویند. مهم ترین عوامل ایجاد کننده این بیماری ویروس ها هستند. چنانچه این بیماری و علایم آن کمتر از شش ماه طول بکشد به آن «هپاتیت حاد» و اگر طول مدت آن از 6 ماه بیشتر باشد به آن «هپاتیت مزمن» گفته می شود.
امروزه هپاتیت یکی از مشکلات بهداشتی- درمانی عمده جهان است و با توجه به سطح بهداشت، سنت ها، عادات اجتماعی و میزان رعایت مسایل اخلاقی در شیوع، علل و نحوه انتقال هپاتیتت تفاوت قابل ملاحظه ای مشاهده می شود. بشر از دیرباز با این بیماری آشنا بوده و بقراط، حکیم یونانی در این باره مطالبی نوشته است. در جنگ های داخلی آمریکا و جنگ جهانی اول، هپاتیت مشکل بزرگی بود و سبب خارج شدن تعداد زیادی از سربازان از صحنه جنگ و صدمات جبران ناپذیر به ارتش گردید. در جنگ جهانی دوم نیز به دلیل مشکلات بهداشتی و …، قشر وسیعی از مردم در خاورمیانه و ایتالیا دچار هپاتیت شده اند که در گزارشات پزشکی به ثبت رسیده است.
عوامل ایجاد کننده هپاتیت کدامند؟
در طی سالیان متمادی، افراد بی شماری به انواع مختلف هپاتیت مبتلا شده اند و تعدادزیادی از آنها نیز به علت این بیماری، جان خود را از دست داده اند. در جنگ جهانی اول حدود 70 هزار نفر از سربازان به هپاتیت (ویروسی) مبتلا شدند و در زمان جنگ جهانی دوم، پزشکان دریافتند که دو دسته هپاتیت وجود دارد. یک دسته از آنها هپاتیت عفونی است که از راه خوراکی منتقل می شود (عمدتا هپاتیت A) و دسته ی دیگر هپاتیت سرمی است که از طریق خون منتقل می شود (نظیر هپاتیت B).
عوامل مختلفی ممکن است موجب التهاب کبد شوند. در این میان، ویروس ها شایع ترین عامل ایجاد کننده بیماری هپاتیت می باشند. ویروس ها موجودات بسیار ریزی هستند که با چشم معمولی دیده نمی شوند و برای دیدن آنها نیاز به تجهیزات پیشرفته ای از جمله میکروسکوپ الکترونی است. ساختمان ویروس ها مجموعه ای از ماده وراثتی و پروتئین است. ویروس ها در خارج بدن زنده نمی مانند و در بدن انسان به طور سریع و در مدت جند ساعت تکثیر می یابند. تاکنون حداقل 6 نوع ویروس مسئول بروز انواع مختلف هپاتیت شناسایی شده اند که نامگذاری آنها طبق حروف الفبای انگلیسی صورت گرفته است. ویروس هپاتیت «آ» (A)، «بی» (B)، «سی» (C)، «دی» (D)، «ای» (E) و «جی» (G). هرکدام از این ویروس ها به گروه جداکانه ای تعلق داشته و بیماری که ایجاد می کنند ارتباطی با یکدیگر ندارند. به هر حال در دهه 1960 هپاتیت «B» و در سال 1973 ویروس هپاتیت «A» به درستی شناسایی شد و معمای ویروس سوم تا مدتها حل نشده بود تا این که در سال 1989 ویروس هپاتیت «C» نیز شناسایی شد.
محل تکثیر و رشد و نمو ویروس های هپاتیت، کبد می باشد. رشد ونمو ویروس ها موجب آسیب و اختلال در فعالیت های کبد می شود.
علایم و نشانه های هپاتیت
اکثر بیماران مبتلا به هپاتیت ویروسی ، علامتی دال بر بیماری ندارند و بیماری آنها با انجام آزمایشات روتین مشخص می شود. در تعدادی از بیماران نیز علایم حاد بیماری وجود دارد.
به دنبال تماس با ویروس مولد بیماری هپاتیت و پس از طی دوره ای که از هفته ها تا ماهها متغییر است و «دوره کمون» یا «دوره نهفته» گفته می شود. علایم حاد ابتلا به هپاتیت ویروسی ظاهر می شوند. علایم و نشانه های بیماری کبد کاملا متغیر است. علایم ابتلاء به این بیماری از یک حالت سرماخوردگی و آنفلوانزا، بی اشتهایی، ضعف و بی حالی، احساس کسالت و تیره رنگ شدن ادرار و کم رنگ شدن مدفوع، خارش و سر درد تا یک حالت یرقان شدید، متغیر است. به این حالت «هپاتیت حاد» گفته می شود.
این علایم خاص یک نوع هپاتیت نبوده و در همه انواع هپاتیت ها دیده می شود. در 95% موارد بیماری هپاتیت حاد علایم بیماری به صورت خود به خودی (و حتی بدون درمان) در مدت 4 تا 6 هفته برطرف می شود و ویروس نیز از بدن دفع می شود. در 5 درصد موارد ابتلاء به ویروس هپاتیت «بی»، ویروس عامل بیماری در بدن فرد مبتلا باقی مانده و حالت ناقل ایجاد می شود. (در این خصوص به تفصیل توضیح داده می شود.)
علایم و نشانه های هپاتیت حاد را بشناسید.
- تغییر رنگ پوست و چشم ها به زردی (یرقان)
- پررنگی ادرار (تیره شدن ادرار)
- بی رنگ شدن مدفوع (سفید شدن رنگ مدفوع)
- تهوع، استفراغ
- بی اشتهایی
- خارش بدن
- خستگی، بی حالی و کاهش توانایی در انجام فعالیت های روزانه
آیا کهیر جزو علایم بیماری هپاتیت است؟
در اکثر موارد خیر، در برخی موارد به دنبال ابتلاء به هپاتیت، ضایعات پوستی نظیر کهیر بروز می نمایند که ناشی از رسوب آنتی ژن های هپاتیت در پوست است.
کهیر عارضه مزاحمی است که برخی از بیماران به صورت متناوب به آن دچار می شوند و در موارد زیادی علی رغم انجام آزمایشات مختلف علت آن پیدا نمی شود. در کشور ما مردم عادت دارند علت اغلب ناراحتی های پوستی خود را به کبد نسبت دهند که صحیح نیست.
علل کهیر عبارتند از: حساسیت به برخی مواد غذایی، داروها، عفونت های مزمن مثل سینوزیت، عفونت دندان ها، بیماری های کیسه صفرا، آلودگی انگلی و…
زردی چیست؟
زردی به زرد رنگ شدن پوست و چشم ها به دلیل ازدیاد بیلی روبین در خون گفته می شود. روزانه به طور طبیعی به دنبال تخریب گلبول های قرمز، بیلی روبین تولید می شود. بیلی روبین توسط کبد و از طریق صفرا از بدن دفع می شود. در صورت بروز اختلال در فعالیت کبد (مانند هپاتیت) و یا انسداد در مسیر خروجی صفرا (مثل وجود سنگ صفراوی) بیلی روبین خون دفع نشده و به دلیل تجمع آن در بدن حالت زردی ایجاد میشود.
بروز زردی به معنای هپاتیت نیست و ممکن است علل دیگری داشته باشد. مثلا تخریب سریع گلبول های قرمز (همولیز) می تواند به زردی منجر شود.
بسیاری از مبتلایان به هپاتیت و خصوصا ناقلین هپاتیت «بی» سابقه ای از زردی نداشته و در حال حاضر زرد نیستند.
آیا مصرف زیاد هویج می تواند سبب زردی شود؟
آری. این حالت بیشتر در اطفال اتفاق می افتد، ولی زردی حاصل از آن با بیماری زردی (یرقان) تفاوت دارد. در بسیاری از میوه ها و سبزیجات نظیر هویج و نارنگی، ماده زرد رنگی موسوم به «کاروتن» وجود دارد گر شخصی روزی یک لیوان آب هویج بخورد ( ویا سایر موارد ذکر شده را بیش از حد مصرف کند)، مقدار این ماده در بدن به میزانی می رسد که کبد توانایی لازم را برای سوخت و ساز و دفع آن نداشته و مقدار آن در خون افزایش می یابد. در نهایت این ماده در زیر پوست، جمع شده و باعث زرد شدن رنگ پوست می شود. تفاوت مهم و اصلی با زردی حاصل از بیماری کبدی و خونی در این است که در زردی حاصل از تجمع رنگدانه کاروتن در خون (حاصل از مصرف بیش از حد مواد غذایی) سفیده چشم (همان صلبیه) زرد نمی شود. در این موارد اگر مصرف مواد غذایی مربوطه کاهش یابد، زردی بتدریج در طول چند هفته از بین می رود و مشکلی نخواهد بود.
آیا ابتلا به بیماری هپاتیت با مرگ برابر است؟
خیر، با توجه به شدت بیماری و نوع هپاتیت سیر بیماری متفاوت است. هپاتیت «آ» خوشبختانه مرگ ومیر بسیار کمی دارد و پس از بهبودی نیز هیچگونه عارضه ای برجای نمی گذارند. در مورد هپاتیت «بی» نیز در اکثر موارد خوب می شود و در 5 درصد از بیماران ویروس در بدن آنها باقی مانده و احتمالا با تکثیر خود برای بیمار مشکلاتی را در آینده ایجاد می نماید.
نوسنده : دکتر علیرضا خدامی
کلمات کلیدی : کم خونی ، هموگلبین ، گلبول قرمز ، کم خونی شدید ، جریان خون ، فقر آهن ، کمبود ویتامین B12 ، کمبود فولیک اسید ، آنمی ،cbc، علت کم خونی ، گلوسیت
دسترسی به سایر مقالات : آزمایش قند خون ، اوره ، اسید اوریک خون ، کراتینین ، چربی های خون ، تست های کبدی ،شمارش کامل گلبول های خونی ، شمارش پلاکت ، آزمایشات کم خونی فقر آهن ،تست های انعقادی