کلیهها یکی از اساسیترین اندامهای بدن هستند که وظیفه فیلتر کردن خون، دفع مواد زائد، تنظیم مایعات، الکترولیتها و حفظ تعادل اسید و باز را بر عهده دارند. هنگامی که این اندامها توانایی انجام وظایف خود را از دست میدهند، فرد دچار نارسایی کلیه میشود. این اختلال باعث تجمع سموم در بدن شده و اگر بهموقع تشخیص داده نشود، میتواند تهدیدکننده زندگی باشد.
عوامل مختلفی میتوانند عملکرد کلیه را مختل کنند؛ از بیماریهای حاد و مزمن گرفته تا کمآبی شدید، کاهش جریان خون به کلیهها، مصرف برخی داروها، تماس با سموم و حتی مشکلات ساختاری یا ضربه فیزیکی. با شناخت دقیق علائم و انجام آزمایشهای کلیه در آزمایشگاه گلسا میتوان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد.
انواع نارسایی کلیه
پنج نوع اصلی نارسایی کلیه وجود دارد که هرکدام علت و الگوی پیشرفت متفاوتی دارند.
نارسایی حاد کلیه بهصورت ناگهانی ایجاد میشود و معمولاً در صورت تشخیص سریع قابل برگشت است. در مقابل، نارسایی مزمن کلیه طی سالها پیشرفت کرده و معمولاً دائمی است.
نارسایی حاد کلیه پیشکلیوی
زمانی رخ میدهد که جریان خون کافی به کلیهها نرسد. اگر علت این کاهش جریان خون مشخص و درمان شود، عملکرد کلیه معمولاً به حالت طبیعی بازمیگردد.
نارسایی مزمن کلیه پیشکلیوی
کمبود طولانیمدت جریان خون موجب تحلیل رفتن و کوچک شدن کلیهها میشود و آسیب ماندگار ایجاد میکند.
نارسایی حاد کلیوی ذاتی
در اثر آسیب مستقیم به بافت کلیه ایجاد میشود. ضربه فیزیکی، کمبود اکسیژن، مسمومیت دارویی یا شرایطی مانند گلومرولونفریت از دلایل رایج این نوع نارساییاند.
نارسایی مزمن کلیوی ذاتی
آسیب طولانیمدت ناشی از بیماریهای خودایمنی، التهاب یا کمبود اکسیژن میتواند به تدریج عملکرد کلیه را مختل کند.
نارسایی مزمن کلیه پسکلیوی
انسداد طولانیمدت در مسیر خروج ادرار مانند سنگ کلیه یا بزرگی پروستات باعث افزایش فشار در کلیهها و در نهایت نارسایی میشود.
علائم نارسایی کلیه
در مراحل اولیه، نارسایی کلیه معمولاً بیعلامت است و بسیاری از افراد از بیماری خود بیخبرند. اما با پیشرفت آسیب، علائم قابلتوجهی ظاهر میشود. برخی از این علائم عبارتاند از:
- کاهش حجم ادرار
- ورم پاها، مچها و حتی صورت
- تنگی نفس
- خستگی و خوابآلودگی
- حالت تهوع مداوم
- گیجی یا کاهش تمرکز
- درد قفسه سینه
- تشنج و در موارد شدید، کما
اگر هرکدام از این علائم را تجربه میکنید، انجام آزمایش عملکرد کلیه میتواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کند.
علائم اولیه نارسایی کلیه
علائم خفیف و مبهم هستند و معمولاً با مشکلات دیگر اشتباه گرفته میشوند. کاهش خروجی ادرار، ورم خفیف اندامها و تنگی نفس از اولین نشانههای هشداردهنده هستند.
رنگ ادرار در نارسایی کلیه
ادرار یکی از مهمترین شاخصهای سلامت کلیههاست. هرچند همیشه نشانه دقیقی از عملکرد کلیه نیست، اما برخی تغییرات میتوانند به مشکلات کلیوی اشاره کنند:
- زرد کمرنگ: علامت هیدراته بودن بدن
- زرد تیره یا کهربایی: احتمال کمآبی
- نارنجی: ممکن است به علت کمآبی یا اختلالات کبدی باشد
- صورتی یا قرمز: احتمال وجود خون در ادرار
- کفآلود: نشانه احتمالی وجود پروتئین زیاد و آسیب کلیوی
اگر تغییر رنگ ادرار تکرار شود، بهتر است با انجام تست ادرار علت آن بررسی شود.
علل نارسایی کلیه
نارسایی کلیه میتواند ناشی از مشکلات مختلفی باشد، اما مهمترین دلایل شامل موارد زیر است:
- از دست رفتن ناگهانی جریان خون به کلیهها
بیماری قلبی، حمله قلبی، کمآبی شدید، سوختگیهای گسترده، واکنشهای آلرژیک شدید و سپسیس از عواملی هستند که میتوانند جریان خون به کلیهها را کاهش دهند.
- مشکلات مربوط به دفع ادرار
انسداد مسیر ادرار به دلیل بیماریهایی مانند سرطان پروستات، سرطان مثانه، سنگ کلیه، لخته خون یا بزرگشدن پروستات میتواند باعث تجمع سموم و آسیب کلیه شود.
علل دیگر
عفونتها، مسمومیت با فلزات سنگین، مصرف مواد مخدر یا الکل، واسکولیت، لوپوس، گلومرولونفریت، میلوم متعدد، اسکلرودرمی، برخی داروهای شیمیدرمانی و آنتیبیوتیکها نیز میتوانند باعث نارسایی کلیه شوند.
تشخیص نارسایی کلیه
تشخیص دقیق نیازمند مجموعهای از آزمایشات است. در آزمایشگاه گلسا این تستها با دقت و براساس استانداردهای بینالمللی انجام میشود:
- آزمایش ادرار: بررسی پروتئین، قند، خون و رسوبات
- اندازهگیری حجم ادرار: کمک به تشخیص انسداد یا کاهش عملکرد
- آزمایش خون: سنجش کراتینین و نیتروژن اوره برای ارزیابی عملکرد کلیه
- تصویربرداری: سونوگرافی یا CT برای بررسی ساختار کلیهها
- بیوپسی کلیه: نمونهبرداری در موارد پیچیده
درمان نارسایی کلیه
روش درمان براساس نوع و شدت نارسایی تعیین میشود و شامل موارد زیر است:
دیالیز
دیالیز وظیفه تصفیه خون را بهصورت مصنوعی انجام میدهد. این روش درمانکننده نیست اما با کنترل سموم و مایعات، کیفیت و طول عمر بیمار را افزایش میدهد.
پیوند کلیه
در صورت امکان، پیوند بهترین درمان برای نارسایی شدید کلیه است. با دریافت کلیه سالم، فرد دیگر به دیالیز نیاز نخواهد داشت؛ ولی باید داروهای سرکوبکننده سیستم ایمنی استفاده کند.
اصلاح سبک زندگی
کاهش مصرف الکل، نوشیدن آب کافی، کنترل فشار خون، کاهش مصرف نمک، تنظیم مصرف پروتئین و رعایت رژیم غذایی مناسب میتواند پیشرفت بیماری را کند کند.
دیابت و نارسایی کلیه
دیابت کنترلنشده یکی از اصلیترین دلایل بیماری مزمن کلیوی است. افزایش مداوم قند خون باعث آسیب به عروق کلیه شده و بهمرور منجر به نفروپاتی دیابتی میشود. کنترل قند خون، فشار خون و انجام چکاپهای منظم تنها راه جلوگیری از پیشرفت بیماری است.
امید به زندگی در نارسایی کلیه
طول عمر افراد مبتلا به نارسایی کلیه بسته به سن، مرحله بیماری، شرایط زمینهای و میزان پایبندی به درمان متفاوت است. افرادی که دیالیز را بهطور منظم انجام میدهند، معمولاً میتوانند سالها به زندگی ادامه دهند. رعایت رژیم غذایی و سبک زندگی سالم نیز نقش مهمی دارد.
عوارض نارسایی کلیه
این بیماری میتواند باعث بروز عوارضی مانند:
- کمخونی
- ضعف و پوکی استخوان
- حتباس مایعات
- بیماری قلبی
- افزایش پتاسیم (هیپرکالمی)
- اسیدوز متابولیک
- مشکلات عصبی، نقرس، عفونتهای پوستی و تجمع مایع در ریهها
تشخیص بهموقع بهترین راه پیشگیری از این مشکلات است.
پیشگیری از نارسایی کلیه
با رعایت چند نکته میتوان احتمال ابتلا را کاهش داد:
- مصرف صحیح و اصولی داروها
- کنترل فشار خون و قند خون
- نوشیدن آب کافی
- عدم مصرف الکل و سیگار
- انجام چکاپهای منظم
- رعایت تغذیه سالم و پرهیز از مصرف نمک زیاد
اگر نگران سلامت کلیههای خود هستید، انجام بهموقع آزمایشهای عملکرد کلیه در آزمایشگاه گلسا بهترین اقدام است.
چشمانداز نارسایی کلیه
با درمان اصولی، تغییر سبک زندگی و کنترل بیماریهای زمینهای میتوان روند پیشرفت نارسایی کلیه را کند کرد و کیفیت زندگی را افزایش داد. رژیم غذایی مناسب، کاهش مصرف الکل، کنترل فشار خون و پیگیری درمانهای پزشک از مهمترین عوامل در بهبود وضعیت بیمار هستند.
جمعبندی
نارسایی کلیه میتواند بهصورت ناگهانی یا تدریجی ایجاد شود. شناخت علائم، بررسی بهموقع، انجام آزمایشهای استاندارد و شروع درمان زودهنگام، مهمترین عوامل حفظ سلامت کلیهها هستند.
برای بررسی دقیق وضعیت کلیههای خود، میتوانید از خدمات تخصصی آزمایشگاه گلسا بهره ببرید.