درباره آزمایش خون بیشتر بدانیم

از آنجائیکه اکثر آزمایشات بر روی خون انجام می شود لذا بهتر است توضیحاتی درباره آزمایش خون داده شود .

خون ماده یا بافت سیالی است که در مسیر بسته عروق خونی ( سرخرگ ها ، سیاهرگ ها و مویرگ ها ) توسط فعالیت پمپی قلب در سراسر بدن به گردش در می آید و بجز انتهای مو ها ، ناخن ها ، سطح دندان ها و قسمت هایی از چشم در تماس بافت های بدن در جریان است و لذا بسیاری از تغییرات در فعالیت سلول های مختلف بدن در خون جلوه گر می شود.

بطور متوسط در حدود 7% وزن بدن را خون تشکیل می دهد بطوریکه در بدن یک فرد 70 کیلیو گرمی حدود 5000 میلی لیتر ( 5 لیتر ) خون وجود دارد.

 

خون خود از دو بخش سلولی شامل گلبول های قرمز ، گلبول های سفید و پلاکت ها ، و بخش مایع تشکیل شده است . بخش مایع خون پلاسما ( plasma ) نامیده می شود و در حدود 55% خون را شامل می شود. پلاسمای خون حاوی آب ، املاح ، مواد شیمیایی حاصل از سوخت و ساز سلولها ، هورمون ها و پروتئین های گوناگونی است. اجزا سلولی خون در مغز استخوان و بافت های لنهاوی بدن تولید می شوند و در هنگام عبور خون از این مراکز ، آنها وارد جریان خون می شوند.

سیال و متحرک بودن ، ترکیب و انتشار یکنواخت و نهایتا سهولت نمونه برداری از خون در شرایط مختلف و تجزیه و بررسی آن ، اطلاعات باارزشی در مورد تغییرات شرایط محیط داخلی بدن در اختیار ما قرار می دهد.

نحوه تهیه نمونه برای آزمایشات خون

بیش از 90% آزمایشات تشخیصی مربوط به آزمایش خون می باشد و چون خون یک ماده سیال یکنواخت و یکدست است ، لذا با گرفتن و بررسی قسمتی از آن می توان به خصوصیات و ویژگی های تمام آن دست یافت . به طور کلی در اکثر آزمایشات خونی ، نمونه خون از سیاهرگ ها گرفته می شود و معیار اصلی در انتخاب محل گرفتن نمونه خون به حداقل رساندن صدمه و آزار به فرد است . در این رابطه سیاهرگ متوسط روی آرنج بهترین محل گرفتن خون آزمایش است . نکته این که خون موجود در سیاهرگ ها و سرخرگ ها و مویرگ ها از نظر برخی ترکیبات شیمیایی با هم متفاوت هستند . مهمترین تفاوت میان آنها مقدار اکسیژن موجود در آنهاست و سرخرگ ها

بیشترین اکسیژن را دارند و به همین دلیل در برخی بیماری های تنفسی شدید و خطرناک ( معمولا در بیماران بستری در بیمارستان ) برای بررسی وضعیت تنفسی بسیار آزمایش خون از سرخرگ ها گرفته می شود . روش گرفتن نمونه خون از سیاهرگ های دست بدین ترتیب است که فرد آزمایش دهنده در حالت درازکش و یا نشسته قرار داده می شود و شخص نمونه گیر از فرد میخواهد که انگشتان خود را مشت کند تا رگ مورد نظر را شناسایی کند .

سپس محل مورد نظر را به پنبه الکلی یا بتادین ضدعفونی می کند و یک نوار پلاستیکی به نام تورینکه را به دور بازوی فرد با فشار متوسط می بندد و از بیمار می خواهد که چند بار انگشتانش را باز و بسته کند

خون خود از دو بخش سلولی شامل گلبول های قرمز ، گلبول های سفید و پلاکت ها ، و بخش مایع تشکیل شده است . بخش مایع خون پلاسما ( plasma ) نامیده می شود و در حدود 55% خون را شامل می شود. پلاسمای خون حاوی آب ، املاح ، مواد شیمیایی حاصل از سوخت و ساز سلولها ، هورمون ها و پروتئین های گوناگونی است. اجزا سلولی خون در مغز استخوان و بافت های لنهاوی بدن تولید می شوند و در هنگام عبور خون از این مراکز ، آنها وارد جریان خون می شوند.

سیال و متحرک بودن ، ترکیب و انتشار یکنواخت و نهایتا سهولت نمونه برداری از خون در شرایط مختلف و تجزیه و بررسی آن ، اطلاعات باارزشی در مورد تغییرات شرایط محیط داخلی بدن در اختیار ما قرار می دهد.

      آزمایش خون در بخش بیوشیمی شامل آزمایشات ذیل می باشد.

• آزمایش قند خون :
• آزمایش قند خون ناشتا (FBS )
• آمادگی و شرایط لازم برای آزمایش :

باید برای 12 تا 14 ساعت ناشتا باشید

اگر داروی خاصی مصرف می کنید پزشک و مسئول آزمایشگاه

را مطلع سازید زیرا ممکن است نیاز به قطع مصرفه آن قبل از آزمایش باشد.

تفسیر نتیجه آزمایش خون برای قند :

الف –FBS  = 70-110 ( یا 100-60 در کودکان )

این حالت نشان دهنده طبیعی بودن قند خون و سوخت و ساز ( متابولیسم ) آن است.

ب : FBS : 139 – 111 این حالت مشکوک تلقی می شود

و باید برای بررسی بیشتر آزمایش قند خون 2 ساعت

بعد از غذا یا تست  تحمل گلوکز انجام شود.

آزمایش خون جهت اندازه کیری اوره :

اوره خون ماده زائد حاصل از سوخت و ساز پروتئین

ها است که در کبد تولید و از راه کلیه ها دفع می شود.

در نتیجه ، هر گاه مقدار مصرف ( سوخت و ساز ) پروتئین

افزایش یابد ( مثلا در اثر پر خوری گوشت و یا خونریزی گوارشی )

یا فعالیت کلیه ها دچار اختلال می شود.

مقدار طبیعی اوره خون در بالغین 45 – 15 و در کودکان 60 – 10 می باشد.

آزمایش خون جهت اندازه گیری اوریک اسید اندازه گیری اسید اوریک برای

بیماری تقریبا بیشتر است.

تفسیر نتیجه آزمایش : مقدار طبیعی اسید اوریک در خون آقایان 8/5 – 2 و در خانم 5/6 – 2 می باشد.

اندازه گیری کراتینین ماده ای است که در عضلات ساخته میشود و در شرایط عادی مقدار تولید آن در هر فرد متناسب با

جثه اش تقریبا ثابت است و فقط از طریق کلیه رفع می شود به این دلیل مناسب ترین روش بررسی فعالیت کلیه هاست.

تفسیر نتیجه آزمایش : مقدار طبیعی کراتینین

آزمایش خون در مردان 4/1 – 8/0 و در زنان 2/1 – 6/0 می باشد.

آیا ممکن است فردی دچار نارسایی کلیه شده باشد ولی کراتینین خون وی همچنان در محدوده طبیعی باشد ؟!

بلی. اصولا زمانی مقدار کراتینین سرم به بیش از حد طبیعی خواهد رسید که بیشتر از 50% فعالیت و یا ساختمان کلیه ها از بین رفته باشد.

چربی های خون :

چربی های اصلی بدن تری گلیسیرید و کلسترول هستند.

هر چند افزایش بیش از حد تری گلیسیرید خون موجب چاقی و افزایش بیش از حد کلسترول باعث تصلب شرایین ( تنگ و سفت شدن عروق خونی ) میشود.

ولی باید به این نکته توجه داشت که هر دو نوع این چربی ها برای سوخت و ساز طبیعی بدن لازم اند.

شرایط و آمادگی لازم برای آزمایش :

در این آزمایش حدودا 5 میلی لیتر از خون وریدی گرفته می شود.

• در طول دو هفته مانده به آزمایش باید از غذا های پر چرب خودداری کرد.
• حداقل برای 24 ساعت از مصرف الکل و استعمال دخانیات خودداری کرد.
• تغییرات شدید وزن طی دو هفته اخیر بر روی نتیجه آزمایش اثر گذار است.

میزان طبیعی کلسترول خون کمتر از 200 می باشد و اگر بیشتر از 240 باشد غیر طبیعی بوده و باید درمان شود.

مقدار طبیعی تری گلیسیرید بر حسب سن و جنس کمی متفاوت است اما در کل مقدار 160 – 40 ، درآقایان 135 – 35 و در خانم ها طبیعی و مطلوب است.

آزمایش خون برای کبد

برای بررسی وضعیت کبد از اندازه گیری سه آنزیم با نامهای ALT ، AST و ALP و بیلی روبین استفاده می شود.

AST : این آنزیم SGOT نیز معروف است در بیماری های کبدی و قلبی افزایش دارد.

ALT : به این آنزیم SGPT  هم گفته میشود و عمدتا در سلول های کبدی یافت شده و در تشخیص صدمات کبدی

اختصاصی تر از ALT هست.

ALP : این آنزیم عمدتا در کبد و استخوان یافت می شود. ولی مقادیر کمی در روده ها کلیه ها و جفت نیز وجود دارد.

تفسیر نتیجه آزمایش : مقدار طبیعی آزمایش ALP برای مردان 98 تا 251 و برای خانم ها 81 تا 312 می باشد.